120 lat szkoły

w Maksymilianowie

2 XII 1887 – 2 XII 2007

 

Wykaz nauczycieli szkoły Maksymilianowo w latach 1887 -1939

 

1.     Franciszek Scheffler………….od 2 XII 1887 – 25 X 1896

2.     Fryderyk Kunert………………26 IX 1896 – 1920

3.     Władysław Hass………………1 X 1920 – 16 IV 1928

4.     Ryszard Busse………………...w 1925 nauczyciel religii ewangiel.           

5.     Ziętak………………………….od  16 IV 1928 – 3 VII 1928

6.     Czesław Kłoniecki ……………od 3 VII 1928 – 1939

7.     Wilhelm Auch ………………...1933 nauczyciel religii ewangelickiej

8.     Walentyna Gawroszewska …….od 1932 – 1936

 

Spis treści

 

1.     Wstęp

2.     Co udało się ustalić z historii wsi Maksymilianowo

3.     Młodzież Maksymilianowa w szkole elementarnej w Żołędowie

4.     Szkoła Ewangelicka w Maksymilianowie w latach 1887 – 1920

5.     W wolnej Polsce  1920 – 1939

6.     Posłowie

 

Wstęp

 

      Pokusiłem się o coś zdaję się nie do ustalenia. Jak wyglądało dawne szkolnictwo na naszych ziemiach. Opracowałem prawie historię wszystkich szkół w gminie Dobrcz. Zafascynowała mnie niezwykła historia polskiej hrabiowskiej rodziny Moszczeńskich i całej Żołędowszczyzny .

       Zacząłem od Dolnych Strzelec, Gądecza, Żołędowa, Nekli, Jastrzębia I i II , a teraz Maksymilianowa. Poszukiwania oparłem na źródłach archiwalnych.

Dzięki pomocy pracowników naukowych archiwum w Bydgoszczy mogłem opracować niniejszą historię. Z tego miejsca składam serdeczne podziękowania. Materiały czerpałem z następujących pozycji archiwalnych PR w Bydgoszczy II 3185, Imp. Szk. 1920 -39 p.630 i 631.

 

Ostromecko 30. 12.2007r.                                                           Jerzy Świetlik 

Z historii wsi Maksymilianowa

 

Wieś Maksymilianowo pojawia się w wykazach dóbr Moszczeńskich jako „Zołędowszczyzna”. Stanowiła niewielki przysiółek wśród lasów. Pierwsza nazwa odnotowana jest jako Maxthal. W wykazach szkolnych z 1823 do dóbr żołędowskich zaliczone były Żołdowo, Dekla, Jagodowo, Dombrowa, Mostek Pustkowie, Ostrowo, Młynek, Hammer Mülle, Knieje, Zdroje i  Makximilianowi Colonia.

Nie należały w tym czasie do żołędowszczyzny następujące dobra szlacheckie (niewykluczone, że do żołędowszczyzny należały już uprzednio): Jastrzębie, Wilae (Wilcze), Zgon, Gay, Kopia.

Częściowo o położeniu tych wsi mówi mapa z atlasu „Karty dawnej Polski z przyległymi okolicami” z 1859r.

Położone wśród lasów Maksymilianowo swój rozwój zawdzięcza budowie kolei w połowie XIX wieku. Staje się ważną stacją rozrządową. W Maksymilianowie przeprowadzono parcelację i osadzono początkowo 16 drobnych gospodarstw, które zamieszkiwało 79 osób w tym 70 ewangelików i 9 katolików. Tak podaje wykaz wsi Regencji Bydgoskiej w 1833 określając Maxymilianoawo jako Colonię przynależną do „Zolondowa”. W następnym wykazie Regencji Bydgoskiej z 1860 określono „Maximilianowo” Colonia posiadające 29 gospodarstw, 198 mieszkańców w tym 159 ewangelików i 39 katolików.

Była to niemiecka osada, którą zamieszkiwali w większości pracownicy związani z koleją.

 

Młodzież Maksymilianowa w szkole elementarnej w Żołędowie w XIX wieku

 

W chwili zakładania szkoły w Żołędowie wieś Maksymilianowo nie posyłała jeszcze dzieci do szkoły elementarnej do Żołdowa, mimo wymienienia jej w spisie 15 wsi należących do jej obwodu.

W dniu 4 grudnia 1822, a następnie 15 lutego 1823 określono zakres świadczeń na rzecz szkoły na sumę 82 talary 10 srebrnych groszy i 6 feningów od rolników 15 wsi na utrzymanie szkoły i jej nauczyciela. Prawdopodobnie z małej osady leśnej jakim było Maksymilianowo żadne dziecko do szkoły w Żołędowie nie uczęszczało.

- W roku 1838 uczyło się  w szkole Żołdowo 31 chłopców i 23 dziewcząt

- Budżet szkoły  w Żołędowie z 16 listopada 1842 wymienia Maksymilianowi jako trzecią co do wielkości wieś w obwodzie w wielkości świadczeń na szkołę. Świadczenia były następujące na utrzymanie szkoły:

1) Żołędowo 10 talarów 20 srebrnych groszy

2) Jastrzębie 8 talarów 5 srebrnych groszy

3) Maximilianowo 5 talarów 7 srebrnych groszy

4) Nekla 3 talarów 15 srebrnych groszy

5) Jagodowo 2 talarów 5 srebrnych groszy

6) Linowiec 2 talarów 5 srebrnych groszy

7) Ostrowo 20 srebrnych groszy

8) Hammer 22 srebrnych groszy 6 feningów

9) Dombrowa 20 srebrnych groszy

10) Młynek 20 srebrnych groszy

11) Zdroje 20 srebrnych groszy

12) Strzelce Leśne 15 srebrnych groszy

13) Neubruck 10 srebrnych groszy

14) Knieje 20 srebrnych groszy

Razem: 36 talarów 25 srebrnych groszy

 

Ponadto Żołdowo, Nekla, Ostrowo, Knieje, Hammer, Dąbrowo, wiatrak Młynek, Zdroje, Neubruck (Nowy Mostek) i Jastrzembiec płaciły drugi podatek w naturze w zbożu – życie, owsie, sianie i drewnie. Od tego drugiego  podatku w tak zwanych naturaliach drobni koloniści z Maximilianowa byli zwolnieni (małe osady).

Do płacenia podatku szkolnego zobowiązane były wszystkie rodziny, które określano jako głowy. Nikogo nie zwolniono ze świadczeń. Podatek określano w zależności do wielkości użytkowej ziemi i dorosłych członków rodzin.

- W 1843 uczęszczało do szkoły w Żołędowie 40 chłopców i 560 dziewcząt. W szkole uczył 1 nauczyciel.

W umowie o zatrudnieniu nauczyciela Jana Orlikowskiego w dniu 15 czerwca 1843 wymieniono świadczenie Maximilianowa rocznie na kwotę 22 srebrnych groszy i 6 feningów.

Uprzednio wymieniona kwota 5 talarów 20 srebrnych groszy określała świadczenia na okres budżetowy 3 lub 4 lata i nie wszystko z tej kwoty otrzymywał nauczyciel. Trzeba było też utrzymać budynek szkolny.

- W1845 wybudowano kosztem 145 talarów 23 srebrnych groszy nowy budynek szkolny oraz budynki gospodarcze za kwotę 6+3 talary 23 srebrnych groszy. Pracę wykonał Kleyer z Trzebienia, posiadający przedsiębiorstwo budowlane i określony jako „Zimmermeister”.

Zachował się plan szkoły z tego roku. W skład komitetu budowy nowej szkoły wszedł m.in. sołtys wsi Maximilianowo Michał Arkuszewski – jako sołtys. Z Żołędowa do komitetu wchodzili sołtys Józef Dornowski i Baranowski oraz Michał Erdmann z Nekli i Aleksander Wróblewski.

- W tym czasie właścicielem Żołędowa był polski hrabia Maksymilian Moszczeński herbu Nałęcz, który przeprowadza uwłaszczenie chłopów. O uwłaszczeniu więcej napiszę w historii Żołędowa.

- W 1849 zatrudniono nowego nauczyciela w Żołędowie, Leonarda Mikulskiego.

Na jego rzecz mieszkańcy Maximilianowa płacili podatek szkolny:

1)      od sołtysa Arkuszewskiego – 10 srebrnych groszy

2)    od katolickich rolników (7) - 1 talar

Razem 1 talar 10 srebrnych groszy.

 

- W dokumencie z dnia 1 maja 1850 znajdujemy obok podpisu księdza Kipczyńskiego  i Józefa Dornowskiego z Żołędowa podpis Michałą Arkuszewskiego z Maximilianowa przy zatrudnieniu nowego nauczyciela Franciszka Jankowskiego.

- W latach 1868 – 1873 znajdujemy kilka podpisów Jana Alechniewicza jako członka dozoru szkolnego w Żołędowie określanego jako Schulvorsteher obok księdza Plucińskiego i Walentego Mikulskiego z Żołędowa. Młodzieży szkolnej w Żołędowie jest coraz więcej np.

w 1868 – 140 uczniów

w 1872 - 168 uczniów

1873 - 226 uczniów

1874 - 224 uczniów

1882 - 269 uczniów

1885 - 265 uczniów

1887 - 190 uczniów

1888 - 168 uczniów

1890 - 185 uczniów

 

Jest też imienny wykaz głów rodzin z 29 stycznia 1853 i ich zobowiązań na rzecz szkoły w Żołędowie:

1. Michał Arkuszewski - gospodarz 19 mórg – 2 talary 10 srebrnych groszy
2. Bogusławski – gospodarz 8,88 mórg – 2 talary 7 srebrnych groszy
3. Dąbrowski – komornik 1 talar
4. Jan Alachniewicz – sołtys – 2 talary
5. Tuniszewski – 2 talary

 

- w 1873 opiekunem szkoły w Żołędowie jest Jadwiga Mycielska z domu Moszczeńska i jej mąż Ignacy Mycielski.

- ilość dzieci w szkole Żołędowie wynosiła w latach 1882 – 1886 przeszło 260. Dlatego postanowiono w sąsiednich wsiach Maximilianowie i Nekli nowe szkoły.

Utworzono w 1886 dla dzieci wyznania ewangelickiego samodzielną szkołę ewangelicką w Maximilianowie i utworzono dla niej nową ewangelicka gminę z siedzibą w Maximilianowie.

W dniu 12 lipca 1898 utworzono drugą szkołę w Nekli o charakterze katolickim i utworzono nową gminę katolicką z siedzibą w Nekli.

W Jastrzębiu utworzono aż dwie szkoły o charakterze ewangelickim.

Szkoła ewangelicka Jastrzębie II mieściła się w budynku szkolnym oddalonym zaledwie o 50 metrów od szkoły katolickiej w Żołędowie. Istniała w latach 1906 – 1926. Natomiast Jastrzębie I było starsze i mieściło się w Jastrzębiu wsi. Dokładną datę powstania szkoły ustalam.

Uczniowie z Maximilianowa wyznania katolickiego w dalszym ciągu uczęszczali do katolickiej szkoły w Żołędowie.

Odnotowałem dla przykładu:

1895  - na 147 uczniów katolickich z Żołdowa było 10 z Maximilianowa

1900 - na 132 uczniów katolickich z Żołędowa było 18 z Maximilianowa

1902 - na 140 uczniów katolickich z Żołędowa było 18 z Maximilianowa

1903 - na 142 uczniów katolickich z Żołędowa było 17 z Maximilianowa

1904 - na 129 uczniów katolickich z Żołędowa było 16 z Maximilianowa

1905 - na 117 uczniów katolickich z Żołędowa było 15 z Maximilianowa

1906 - na 77 uczniów katolickich z Żołędowa było 10 z Maximilianowa

1907 - na 78 uczniów katolickich z Żołędowa było 12 z Maximilianowa

1908 - na 105 uczniów katolickich z Żołędowa było 15 z Maximilianowa

 

Szkoła ewangelicka  w Maksymilianowie w latach 1886 – 1920

 

Od dłuższego czasu niemieccy mieszkańcy Maximilianowa starali się o założenie własnej szkoły. W dniu 23 grudnia 1882 wydzielono działkę szkolną, na której pobudowano jednoklasową szkołę.

W dokumentach datowanych na 1 maja 1886 czytamy, że 40 dzieci z Maksymilianowia uczęszczało do Żołędowa,

3 dzieci z Maksymilianowia uczęszczało do Złejwsi,

4 dzieci z Maksymilianowia uczęszczało do Dombrowa.

Szkoła  w Żołędowie jest przepełniona – uczy się tam 214 dzieci.

- Analiza pisma z 24 kwietnia 1886 podaje ilość katolików i ewangelików.

 

 

	ewangelików	katolików
Żołędowo wieś	3	40
Żołędowo dominium	7	39
Jagodowo, Strzelce Leśne	3	11
Dekla z domem Dombrow	4	33
Linowiec	1	13
Maksymilianowo	40	15
Augustwalde	-	16
Wilcze	-	9
Jastrzębie	-	3
Ostrowo	-	7
Zdroje	-	9
Wahlberg	-	2
Hammer	-	2
Młynek	-	-
razem	58	2100

 

 

Utworzono nowy obwód szkoły ewangelickiej w Maksymilianowie z wsiami wyżej wymienionymi. Dzieci rodzin katolickich przydzielone do obwodu szkoły katolickiej w Żołędowie.

 

Nauczyciel Franciszek Scheffler 1887 – 1896

 

Pierwszym samodzielnym nauczycielem został Franciszek Scheffler z Trensapen.

Zatrudnienie pierwszego nauczyciela zatwierdził nadzór szkolny. Znajdujemy tam podpisy:

1. Wiśniewski
2. Tadrowski
3. Płotnicki
4. Schneider
5. Siewert

(Dawniej panował zwyczaj nie umieszczania imion przy nazwisku)

 

Pierwszy budżet szkoły

 

W dniu 1 XII  1887 uchwalono budżet szkoły na lata 1888 – 30 XII 1890 na kwotę 1060 marek gotówki i 89 marek w naturze.

Podpisy nadzoru szkolnego – Schulvorsteher:

1. Schnetz
2. Huse
3. Schreder
4. Ludwik Nass

Data założenia szkoły

Zatrudnianie nauczyciela przy nowej szkole wymagało dużo zabiegów. Za oficjalną datę można przyjąć 2 grudnia 1887 czyli dzień podpisania umowy z Franciszkiem Schefflerem. Przybył do Maksymilianowi z Glashütte.

Pod dokumentem o zatrudnieniu podpisali się:

1. Voss z Maksymilianowa
2. Huse z Żołdowa
3. Schneider sołtys z Nekli

 

2 XII 1887r.

Wynagrodzenie wynosiło 904 marki plus dodatek dla trojga dzieci. Urodzili się 2 września 1862r. Scheffler w chwili zatrudnienia miał 24 lata. Uczyć miał od 50 do 60 dzieci.

I egzamin nauczycielski zdał 19 lutego 1883 w Rawiczu, gdzie ukończył szkołę nauczycielską. II egzamin kwalifikacyjny zdał 25 października 1886. W pierwszym roku w szkole było 27 chłopców i 29 dziewcząt. Pracował w Maksymilianowie do 25. IX 1896.

 

Wizytacja szkoły za czasów Fr. Schefflera.

 

Podczas zaborów był obowiązek corocznej wizytacji szkoły. Szkoła podlegała inspektorowi szkolnemu w Koronowie. Z każdej wizytacji pozostały wypełnione druki, które są ważnym źródłem informacji o szkole. Nie analizuję treści merytorycznej hospitowanych lekcji, bo to wykracza poza ramy tego opracowania. Wykorzystuję dane statystyczne o szkole i nauczycielu.

 

Data wizytacji	Ilość chłopców	Ilość dziewcząt	razem
8 III 1889	27	29	56
11 III 1890	25	25	50
23 III 1891	21	22	43
12 XII 1891	22	19	41
19 I 1891	22	20	42
28 II 1893	27	22	49
14 II 1894	23	22	45
8 III 1895	32	21	53
24 IX 1895	24	16	40
28 I 1896	23	13	36

 

Do szkoły uczęszczała młodzież sąsiednich wsi wyznania ewangelickiego z

Niemcza szlacheckiego     3 km

Żołędowa                        2 km

Strzelce leśne                 2 km

Dombrowa                      4 km

Nekla                             6 km

Jagodowo                       2 km

 

- W skład dozoru szkolnego w Maksymilianowie wchodzili:

1. Gehrke – sołtys z Maksymilianowa

2. Schreider z Maksymilianowa

3. Schultz z Maksymilianowa

4. Hasse z Żołędowa

5. Wodtke z Ostrowa

 

Budżet szkolny

 

1888 – 1890                             1120 marek

1 IV 1889 – 30 III 1892          1120 marek

1 IV 1892 – 30 III 1895          1170 marek + 103 marek naturalii

1 IV 1895 – 30 III 1898          1340 marek

Budynek szkolny ubezpieczony był na kwotę 10 000 mk. Wynagrodzenie nauczyciela kształtowało się w granicy 768 mk – do 1000 mk oraz dodatki od 100 do 300 marek.

 

Franciszek Kunnert 1896 – 1913 (1914)

 

Urodził się dnia 20 stycznia 1862 r.

W dniu 26 września 1896 mianowany został do szkoły w Maksymilianowie Fryderyk Kunnert z Jaroschau II pow. Wągrowiec.

1898     Wynagrodzenie na początku wynosiło 997 marek plus dodatki. Urodził się 20 stycznia 1862. Zaczął pracę w szkole w M1000 marek + 300 dodatek

1899     aksymilianowie mając 34 lata. Seminarium nauczycielskie ukończył i pierwszy egzamin nauczycielski złożył 17 lutego 1881000 marek + 300 dodatek

3. Drugi egzamin złożył 26 maja 1887. Żonaty – dwoje dzieci. Pracował w tej szkole do roku 1914, a może i do roku 1920 – brak dokumentacji z lat 1914 – 1920.

Wynagrodzenie:

1898  - 1000 marek + 300 dodatek

1899 - 1000 marek + 300 dodatek

1900  - 1000 marek + 300 + 200 dodatek

1902  - 1000marek + 200 + 400 dodatek

1903  - 1000 marek + 200 + 500 dodatek

1905  - 1000 marek + 200 + 600 dodatek

1906  - 1000 marek +200 + 600 dodatek

1908  - 1100 marek + 200 + 840 dodatek

 

Inspektorem szkolnym był w 1900 – dr Nemitz

                                       w 1908 – Ringleb

 

 

Opiekun ewangelicki

 

Inspektorem szkolnym do spraw religii lub jakby to można powiedzieć nadzorcą do spraw religii ewangelickiej był pastor z Osielska ks. Kryshel do roku 1908.

W 1909 opiekunem był pastor ks. Classer z Osielska. W 1913 opiekunem był pastor Warnsbach z Osielska.

 

Nadzór szkolny rodziców. Rada szkolna.

W poszczególnych latach odnotowałem następujące osoby wchodzące do nadzoru szkolnego. Były dwa ciała rodziców: nadzór szkolny i reprezentacja szkoły oraz rendant kasy szkolnej.

Były to ciała kolegialne, których zadaniem była administracja szkolna. Nauczyciel zajmował się tylko uczeniem dzieci.

1887: Schultz, Husse, Schreder, Ludwik Nass, R.S. Voss (Maksymilianowo),

Husse – Żołędowo

Schneider – Nekla

1891: Gehrke sołtys   Maksymilianowo

Schreder               Maksymilianowo

Schultz                 Nekla

Husse                    Żołędowo

Wodke                  Ostrowo

1907: Pastor Kroschel z Osielska

Woss

Felske

Schultz z Nekli

Deutsch z Żołędowa

Wendt z majątku Jagodowo

Rendant kasy szkolnej Deutsch z Żołędowa

1909: Rendant kasy szkolnej Barth z Żołędowa

1913: Nadzór szkolny:

pastor Warnsbach z Osielska

Gehrke

Schultz z Nekli

Philip Strelau

Neiss

Barbknecht

Schaskert

 

Ilość dzieci w klasach

 

 

	I	II	IIIa	IIIb	Razem
1907	3/5	6/6	5/4	10/4	43
1908	9	10	8	15	42
1909	11	13	11	9	46
1910	13	14	10	13	50
1911	9	14	9	12	44
1912	7	13	10	8	38
1913	10	8	12	12	42

 

 

 

 

Wizytacje szkoły za czasów Fryderyka Kunnerta

 

                                                                  Ilość dzieci

 

	Chłopców	Dziewcząt	Razem
20 I 1897	29	24	53
29 III 1898	29	23	52
27 II 1907	38	28	66
4 XII 1908	26	16	42
19 XI 1909	26	20	46
1 X 1910	32	18	50
12 I 1911	25	16	44
16 I 1912	31	14	45
20 I 1913	22	15	37

 

 

 

 

	1895	1897	1898
Maksymilianowo	30	33	30
Żołędowo	11	4	3
Niemcz szlach.	4	3	3
Nekla	5	2	3
Jagodowo	2	1	2
Dombrow	1	10	11
razem	53	53	52

 

 

 

 

 

           1907

Maksymilianowo     33

Żołędowo              24

Jastrzębie            9

Jagodowo              -

Nekla                    6

Razem         66

 

Budżet szkoły

1 IV 1897 – 30 IIII 1900                  1350 marek

 

Wynagrodzenie nauczycieli

1896 – 997 marek + 123 marek dodatku

1898 – 1000 marek + 300 marek dodatku

1908 – 1100 marek + 840 marek dodatku

1909 – 1400 marek + 210 + 1500 marek dodatku

 

Budżet szkolny  w latach 1929 – 1940 (w czasie kierowania szkołą przez Cz. Kłonieckiego)

Rok budżetowy trwał od 1 kwietnia do 31 marca roku następnego. Opracowywany był porzez RSM i zatwierdzony przez Powiatową Radę Szkolną. Stanowił o wpływach i wydatkach administracyjnych szkoły.

 

 

Absolwenci szkoły

 

         Absolwentem szkoły został każdy uczeń, który przez 7 lat uczęszczał do szkoły. Były tylko 4 klasy, które numerowano w następującej kolejności: kl. I, kl. II, kl.IIIa, kl. IIIb.

Absolwentów wypuszczano 2 razy w roku, z końcem marca i z końcem października. Rok szkolny zaczynał się też 2 razy: na 1 IV i 1 XI. Nauczyciel zobowiązany był dwukrotnie w roku sporządzić imienną listę uczniów, którzy spełnili obowiązek szkolny z wyszczególnieniem danych osobowych oraz ocen. O zatwierdzeniu przez Inspektora Szkolnego jeden egzemplarz wracał do szkoły i  był podstawą zezwalającą na opuszczenie szkoły. W dokumentach Inspektoratu Szkolnego jest obszerna ilość wniosków rodziców o wcześniejsze zwolnienie z obowiązku szkolnego. Większość wniosków załatwiono odmownie. Obowiązek szkolny był ściśle przestrzegany. Za nieusprawiedliwioną nieobecność rodzic płacił uciążliwe kary szkolne za tzw. żmudy szkolne, które były konsekwentnie egzekwowane.

 

 

Absolwenci 31 marca 1907

1. Max Bettermann ur. Poremba
2. Alfred Dey ur.Sofin
3. Filip Gimpel ur. Potfisks
4. Fryderyk Wihebradt ur. Maksymilianowo
5. Jola Sieburg ur. Maksymilianowo

 

Absolwenci 31 marca 1908

1. Wilhelm Schostag ur. Maksymilianowo
2. Erick Fischer ur. Maksymilianowo
3. Marta Drewowna ur. Kozłowo
4. Margareta Schneider ur. Bydgoszcz
5. Frieda Liese ur. Maksymilianowo
6. Marta Fethke ur. Maksymilianowo

 

Absolwenci  31 pażdziernika 1908

1. Erna Witt ur. Maksymilianowo

Absolwenci 31 marca 1909

      1. Anna Appel ur. Bydgoszcz

2. Clara Bunde ur. Maksymilianowo

 

Absolwenci 31 pażdziernika 1909

1. Frieda Hildebrant ur. Maksymilianowo
2. Helena Neiss ur. Maksymilianowo
3. Bertha Fethke ur. Maksymilianowo
4. Elza Dey ur. Sofin
5. Eliza Schneider ur. Żołędowo
6. Max Czubkowski ur. Żołędowo
7. Nelly Liere ur. Maksymilianowo

 

Absolwenci 30 marca 1911

1. Erik Drewanz ur. Kozłowo
2. Henryk Schneider ur. Maksymilianowo
3. Eliza Simon ur. Maksymilianowo
4. Gustaw Siburg ur. Maksymilianowo
5. Luisc Frichau ur. Maksymilianowo
6. Wilhelm Sippenkamp ur. Maksymilianowo

 

Absolwenci 30 marca 1912

1. Anna Strudi ur. Maksymilianowo
2. Gerta Dey ur. Maksymilianowo
3. Appel Wilhelm ur. Maksymilianowo
4. Adolf Hildebrand ur. Maksymilianowo
5. Walter Neiss ur. Maksymilianowo

 

Absolwenci 30 października 1912

1. Otto Sippeukamp ur. Maksymilianowo
2. Alfred Bartz ur. Maksymilianowo

 

W wolnej Polsce

Rok 1920 – 1939

 

Pierwsze miesiące po uzyskaniu niepodległości nie są znane. Dopiero w dniu 6 października 1920r. Kuratorium Okręgu Szkolnego w Poznianiu kieruje do dozoru szkolnego w Maksymilianowie pismo, w którym poleca wpuścić do szkoły nauczyciela Władysława Hasse, który w latach 1917 – 1920 pracował w szkole w Żołędowie. Szkołę zaczęto przygotowywać do zmiany charakteru z ewangelickiej na katolicką. Z przejściem polskiego nauczyciela z Żołędowa do Maksymilianowa było kilka incydentów opisanych w historii szkoły w Żołędowie.

Wybrano  w 1920r. nową polską Radę Szkolną Miejscową w skrócie RSM w osobach:

1. Aleksander Drzewiecki – sołtys wsi
2. Franciszek Bogusławski
3. Antoni Górski

 

Do reprezentacji szkoły wybrano:

1. Antoni Górski
2. Marian Orzechowski.

 

W 1921 uzupełniono skład RSM o osoby:

1. Edward Hildebrandt
2. Antoni Kwiatkowski

 

Dawni niemieccy koloniści zaczynają masowo opuszczać Polskę i młodzieży ewangelickiej jest coraz mniej.

- W dniu 16 lutego 1921 roku szkoła otrzymuje od inspektoratu Szkolnego pismo następującej treści:

Na podstwie ……………………………………………………

Zmienia się szkołę o charakterze ewangelickim na katolicki. Ewangelików przydziela się do gminy ewangelickiej w Jastrzębiu II.

 

- od 15 kwietnia 1921 rendantem kasy szkolnej został Antoni Górski

 

Nauczyciel Władysław Hass 1920 – 1928

 

Lat 41 – uprzednio przez 3 lata pracował w Żołędowie. Wysługa w pracy nauczycielskiej – 20 lat. Nieznana jest uprzednia praca ani późniejsza. Może kiedyś uda się ustalić po dogrzebaniu się do teczki osobowej. Pracował w Maksymilianowie do października 1924. Żona nauczyciela Maria Hass prowadzi z dziewczętami roboty kobiece, za co otrzymuje wynagrodzenie 500 marek polskich.

W okresie międzywojennym nie ma już systematycznych corocznych wizytacji. Druki organizacyjne są niekompletne. Dlatego nie można dokładnie przedstawić statystyki tego okresu. Od 16 kwietnia 1928 roku Władysław Hass powołany został na posadę nauczyciela do Olszewka w powiecie wyrzyskim.

 

Wykaz młodzieży w latach 1921 – 1923

 

 

                            1921                     1922                     1923

Maksymilianowo     42 kat. 17 ew.                 35 kat. 14 ew.                 33 tak. 13 ew.

Jagodowo              2 kat.                    4 kat.                    5 kat.

Strzelce-Dąbrowa 3 kat.                    3 kat.                    4 kat.

Nowymostek          5 kat.                    4 kat.                    3 kat.

Rynkowo               -                           2 kat.                    2 kat.

         Razem:        52 kat.+17.ew                 48 kat.+14ew.                 47 kat+13ew.

                              69                        62                        60

 

Uwaga: do szkoły w Maksymilianowie uczęszczali katolicy oraz ewangelicy miejscowi

 

Podział na klasy

 

Klasa	I	II	III	IV	razem
1921	13	21	13	4	69
1922	19	15	12	16	62
1923	7	14	15	20	56
1924	11	6	20	20	57
1926	26	20	18	11	75
1930	25	23	17	16	81 (15 ew.)
1931	22	25	17	19	83 (14 ew.)
1932	15	19	25	29	81 (14 ew.)

 

 

Ilość młodzieży szkolnej bardzo wzrosła i zachodzi pilna potrzeba rozbudowy szkoły albo połączenia ze szkołą w Żołędowie.

 

Absolwenci w latach 1921 – 1924

 

Absolwenci z 30 X 1921

1.       Franciszka Lepetkówna

2.     Alfons Drzewiecki

3.     Wiktor Bogusławski

4.     Irena Wichmann

5.     Franciszek Garczyński

6.     Jadwiga Szwedowska

7.     Roman Drzewiecki

 

Absolwenci z 31 marca 1922

1. Marta Nitz
2. Herbert Gehrke
3. Gertruda Hildebrandt
4. Gertruda Machelówna
5. Wiktoria Mateja

 

Absolwenci z 31 października 1923

1. Czesław Kościelny
2. Leokadia Mrugowska
3. Janina Bogusławska
4. Weronika Wojciechowska
5. Franciszek Kwiatkowski
6. Wacław Kwiatkowski

 

Absolwenci z 31 października 1924

1. Stanisława Leszczyńska
2. Marta Górecka
3. Roman Bogusławski
4. Aniela Latosowna
5. Marta Wichmann
6. Herbert Pusz

 

Absolwenci z 7 IV 1925

1. Łucja Modrakowska
2. Marta Matejowna
3. Edmund Pomagier
4. Stanisława Szmekelowna
5. Marta Bogusławski

 

Absolwenci z 30 X 1925

1. Karol Grochowski
2. Cecylia Kościelna
3. Aleksander Drzewiecki

 

Absolwenci z 30 X 1926

1. Gertruda Górska
2. Aleksander Drzewiecki
3. Stefania Maternowska
4. Erna Radtke
5. Helena Lewandowska
6. Emmir Reiss
7. Stanisław Kwiatkowski
8. Antonina Pustówna
9. Stanisław Rżany
10. Józef Szokosz
11. Erna Fethke
12. Władysław Wojciechowski
13. Tadeusz Sikorski
14. Zofia Modrakowska
15. Bernadeta Bogusławska
16. Kazimiera Machelówna

 

Absolwenci z 30 X 1927

1. Kurt Rade
2. Kazimiera Machelówna
3. Bronisława Warmbier
4. Irena Mirkówna
5. Marta Latosówna
6. Rudi Reiss
7. Franciszek Klejbor
8. Fryderyk Gimpel
9. Kurt Hildebrandt
10. Gerhart Hirsch
11. Jadwiga Kitzowna

 

Absolwenci z 30 X 1928

1. Roman Modrakowski
2. Herta Hildebrandt
3. Jakob Gimpel
4. Artur Gehrke
5. Gertruda Hicówna
6. Józef Lewandowski
7. Roman Wichman

 

Rada Szkolna Miejscowa

 

W dniu 1 października 1927 wybrano po upływie kadencji poprzedniej rady nową w osobach:

1. Stanisław Latoś – przewodniczący
2. Władysław Hass – nauczyciel
3. Antoni Bogusławski – członek
4. Edward Hildebrandt – członek
5. Teodor Modragowski – członek

 

Zastępcy członkowie:

1. Jan Sikorski
2. Karol Rade
3. Jan Orgacki z  Jagodowa

 

Zapis hipoteczny

 

Dokonano zapisu w książce hipotecznej szkoły i gruntu szkolnego nr księgi tom II 135 Gmina Terytorialna w Maksymilianowie

10 VII 1922

Ziemi szkolnej było 2,5 hektara

- w 1936 przewodniczącym RSM został leśnik Jan Szaterna

- w 1937 przewodniczącym RSM został Jan Bukowiak

 

Budżet szkolny

 

Odnotowałem tylko 3 preliminarze budżetowe. Brak dokumentów z okresu wielkiej inflacji z lat 1922 – 1924

1. od 2 IV 1924                         565zł

2. od 1 I 24 – do 1928               869zł

3. od 1928 do 1929                   775zł

Oceniając wielkość budżetu trzeba zaznaczyć, że był mniejszy od sąsiednich szkół czyli bardzo skromny.

- w 1925 odnotowano skargi na brak opału w szkole

- w 1925 zwrócono się do szkoły z wiadomością, że będzie parcelowany majątek w Jagodowie. Szkoła może zarezerwować na swoje potrzeby ziemię z parcelacji.

- od 1 stycznia 1925 roku do 1926 nauczyciel Ryszard Busse z Jastrzębia udziela w szkole lekcji religii ewangelickiej w kl. I – IV

- w latach 1926 do 1932 nauki religii udzielał Muzolf z Jastrzębia

- od 1932 naukę religii z dziećmi miał nauczyciel z Sienna Auch.

 

25 lecie kapłaństwa

 

Swoje 25 lecie kapłaństwa obchodził w dniu 1 kwietnia 1925 proboszcz parafii ks. Władysław Sobiecki. W Żołędowie pracował w latach 1907 – 1944. Kierownik szkoły zwraca się do Inspektora Szkolnego w Bydgoszczy o wyrażenie zgody na zamknięcie szkoły celem wzięcia udziału w uroczystościach parafii związanych z jubileuszem księdza proboszcza Władysława Sobieckiego. Inspektor ustosunkował się pozytywnie do wniosku. Nie zachowało się sprawozdanie z obchodów jubileuszowych proboszcza.

 

Towarzystwo Powstańców i Wojaków

 

Nowi polscy gospodarze postanowili wzorem sąsiednich wsi założyć koło TPiW. Zadaniem Koła było krzewienie polskości i obrona przed mniejszością niemiecką. Do towarzystwa mogli należeć wszyscy uczestnicy I wojny światowej. Towarzystwo posiadało władzę na szczeblu powiatu i kraju. Pracowało na podstawie statutu. Prowadziło też ćwiczenia paramilitarne z młodzieżą. Było organizatorem życia kulturalno – patriotycznego.

W dniu 5 września 1926 odnotowałem pismo Prezesa Koła TPiW następującej treści do Inspektora Szkolnego w Bydgoszczy.

„Towarzystwo Powstańców i Wojaków w Maksymilianowie zwraca się o zezwolenie na odbywanie zebrań w szkolnej klasie w niedzielę w godzinach popołudniowych”

                                                                           Za zarząd Woność

                                                                                     Prezez Pokony

Uzyskano zgodę na korzystanie z sali szkolnej pod warunkiem zachowania porządku i posprzątania.

 

Nauczyciel Ziętak 1928r

 

Nowy rok szkolny 1 kwietnia 1928 rozpoczął nauczyciel Ziętak (imiona nie odnotowałem)

Pracował tylko przez pół roku – Nowy kandydat na nauczyciela Czesław Kłosiński powołany został na posadę z dniem 3 lipca 1928. Jako absolwent seminarium nauczycielskiego przedstawił powołanie na 8 tygodniowe ćwiczenia wojskowe do 67 pułku Piechoty.

 

Nauczyciel Czesław Kłoniecki 1928 – 1939

 

Lat 23 – 4 lata w służbie. Mianowany na posadę nauczycielką w dniu 1 lipca 1918. Po odbyciu 8 tygodniowych ćwiczeń wojskowych rozpoczął energicznie pracę. Przeglądając dokumenty z jego dziesięcioletniej pracy w szkole i środowisku w Maksymilianowie należy wyrazić wielkie uznanie za jego pracę. Żona Czesława Kłonieckiego, Maria prowadzi z dziewczętami roboty kobiece. Pierwszym ważnym wydarzeniem, którym popisał się Czesław Kłoniecki były wspaniałe uroczystości 10-lecia odzyskania niepodległości. Ta impreza i szereg innych znajduje bogate odbicie w dokumentach znajdujących się w teczkach Inspektoratu Szkolnego w Bydgoszczy.

Ściśle współpracuje z kołem TPiW i organizuje wspólne imprezy dla szkoły i środowiska.

Do stałego kalendarza wpisują się uroczystości imienin J. Piłsudskiego, 3 Maja, Święto Dziecka, 11 listopada, Gwiazdka i dużo innych.

Ponieważ młodzieży szkolnej w Maksymilianowie jest przeszło 80, próbuje utworzyć szkołę dwuklasową. Rozpoczęła się kilkuletnia walka o powstanie szkoły dwuklasowej. W tej sprawie składają nawet petycję do Prezydenta Polski. Dostają odpowiedź negatywną z powodu braku drugiej izby lekcyjnej.

Podejmują desperacki krok – zamieniają mieszkanie nauczyciela na klasę i z dniem 6 kwietnia 1929 utworzono dwuklasową szkołę z pięcioma klasami i dwoma nauczycielami. Zatrudniono drugą siłę nauczycielską – Walentynę Gaworzewską – lat 22.

Zatrudniona została z dniem 15 września 1932. Szkoła o 2 nauczycielach była do 1 kwietnia 1936, kiedy to definitywnie obniżono poziom organizacyjny szkoły do 1 nauczyciela.

 

Wykaz uczniów i klas w roku szkolnym 1932/33 przedstawia się następująco:

Kl  I            6 chłopców   14 dziewcząt         20 uczniów

Kl II           9 chłopców   8 dziewcząt 17 uczniów

Kl III                   11 chłopców 9 dziewcząt 20 uczniów

Kl IV           7 chłopców   5 dziewcząt 12 uczniów

Kl V             7 chłopców   5 dziewcząt 12 uczniów

         Razem 81 uczniów

 

W roku szkolnym 1933/34 było 78 uczniów

W roku szkolnym 1934/35 było 82 uczniów

W roku szkolnym 1935/36 było 65 uczniów

 

Z dniem 2 lipca 1936 ostatecznie ustalono szkołę w Maksymilianowie o 1 nauczycielu. Nie stać było gminy ani Towarzystwa Popierania Szkół nie mówiąc już o funduszu ministerstwa na budowę nowej szkoły. Inspektor Szkolny w Bydgoszczy wyszedł z nową inicjatywą – połączenia szkół w Żołędowie i Maksymilianowie jako szkoły pełnej i pozostawienie jako szkoły kadłubowej klasy I-IV w Maksymilianowie. Było to na ówczesne czasy jedyne rozsądne rozwiązanie. Według tego projektu młodzież z Maksymilianowa będzie w tej szkole uczyć się tylko przez 4 lata, na skończenie szkoły będzie uczęszczać do Żołędowa. Dotychczas przez siedem lat w Makowarsku uczyła się tylko w czterech latach.

Walka o zmianę poziomu szkoły trwała kilka lat.

 

Budżet szkolny w latach 1929 – 1940

 

(w czasie kierowania szkołą przez Czesława Kłonieckiego)

Rok budżetowy trwał od 1 kwietnia do 31 marca roku następnego. Opracowywany był przez RSM i zatwierdzany przez Powiatową Radę Szkolną. Stanowił o wpływach i wydatkach administracyjnych szkoły.

 

1 IV 1929 do 31 III 1930                  950zł

1 IV 1930 do 31 III 1931                  1360zł

1 IV 1931 do 31 III 1932                  1220zł

1 IV 1932 do 31 III 1933                  770zł (kryzys)

1 IV 1933 do 31 III 1934                  1280zł

1 IV 1934 do 31 III 1935                  1250zł

1 IV 1935 do 31 III 1936                  1070zł

1 IV 1936 do 31 III 1937                  800zł

1 IV 1938 do 31 III 1939                  595zł

1 IV 1939 do 31 III 1940                  760zł

 

   Ustalono procentowy udział w pokrywaniu budżetu

 

7. II  1928        Maksymilianowo  95%        Żołędowo 5%

7. XI 1930        Maksymilianowo  87,5%     Żołędowo 12%

 

Obie gminy zgodnie z ustaleniami pokrywały odpowiedni procent sumy preliminarza budżetowego.

Pieniądze otrzymywał rendant kasy szkolnej, który pokrywał rachunki.

 

                      Absolwenci z lat 1929 – 1959

 ( z czasów, gdy kierownikiem szkoły był Czesław Kłoniecki)

 

                       Rok 1929

1. Stanisław Bogusławski

2. Tadeusz Kościelny

3. Paweł Rach ( Radz)

4. Michał Wojciechowski

5. Hildegarda Telhkówna

6. Weronika Paluchówna

 

                     Rok 1930

1. Lucja Rachubińska

2. Irena Majewska

3. Hubert Radtke

4. Getel Hildebrand

 

                    Rok 1931

1. Bernard Bogusławski

2. Otto Hildebrand

3. Franciszek Sadecki

4. Edward Tomas

5. Gertruda Wichmanowa

6. Anna Kanianka

 

                    Rok 1932

1. Zygmunt Kwiatkowski

2. Hugo Heine

3. Irmgart  Fethkowna

4. Monika Modrakowska

5. Lucja Wesołowska

 

 

  Rok 1933

1. Pelagia Machelówna
2. Irmgrid Reik
3. Roman Majewski
4. Józef Majewski
5. Jan Sadecki
6. Franciszek Sobczyński
7. Stanisław Wojciechowski
8. Łucja Przybylak

 

Rok 1934

1.       Alojzy Ejankowski

2.     Harry Grzoss

3.     Antoni Sadecki

4.     Teresa Bogusławska

5.     Klara Kilichowska

6.     Marta Maderska

7.     Marianna Woldańska

8.     Efrieda Fethke

9.     Gertruda Majewska

 

Rok 1935

1.       Stanisława Kania

2.     Piotr Sadecki

3.     Czesława Tomas

4.     Elza Gimplówna

5.     Jadwiga Górska

6.     Charlotte Hildebrandt

7.     Zofia Kaszubowska

8.     Janina Machelówna

9.     Janina Majewska

10.  Zofia Maternowska

11.   Zofia Maderska

12.  Władysława Plewkowna

13.  Monika Ptakówna

14.  Ruth Radke

 

 

Posłowie

 

    Kończę historię szkoły na 1939. Od tego czasu minęło prawie 70 lat. Szkoła się rozwija – młodzieży przybywało. Zbudowano nowy gmach szkolny. Szkoła w Maksymilianowie podniosła swoją rangę – stała się placówką zbiorczą. Zachęcam kogoś z mieszkańców lub pracowników szkoły o napisanie historii ostatnich lat.

     Obecnie  w szkole znajduję się dużo dokumentów źródłowych, które po czasie mogą ulec rozproszeniu lub zniszczeniu. Dlatego zachęcam do opracowania historii szkoły z okresu powojennego , a może i lat okupacji.

Jerzy Świetlik

 

Uczniowie według wsi

 

 

	1899	1900	1901	1902	1903	1904	1905	1906	1907	1908
Maksymilianowo	27	21	24	26	33	42	39	34	33	34
Dombrowa	16	9	7	8	10	10	-	-	-	-
Nekla	2	3	5	-	-	-	6	-	-	-
Niemcz szlach.	5	4	4	3	-	-	-	-	-	-
Żołędowo	3	4	7	7	5	5	9	29	29	8
Jagodowo	2	-	1	1	-	-	1	2	2	-
Strzelce	-	-	-	-	1	-	1	-	-	1
Jastrzębie	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
razem	49	41	48	45	49	57	56	65	66	43

 

 

 

Uczniowie

Wizytacje

 

	chłopcy	dziewczęta	razem
29 III 1899	25	24	49
1 IV 1900	21	20	41
7 VII 1901	21	27	28
11 VI 1902	19	26	45
19 V 1903	22	27	49
26 IV 1904	31	26	57
31 X 1905	30	25	55
18 IX 1906	36	29	65
28 II 1907	38	28	66
4 XII 1908	27	16	43

 

 

W 1908 były klasy

I najstarsza           8 uczniów

II przedostatnia   10 uczniów

III a drugi rok       8 uczniów

III b najmłodsza   17 uczniów

Razem                  43 uczniów

 

Klasy zaczynały się od najwyższej do pierwszej